Strefa edukacji

Przewlekła pokrzywka idiopatyczna (CIU) dotyczy wielu osób na całym świecie. Jak się szacuje, 15-20% populacji doświadczy przynajmniej jednego epizodu pokrzywki w ciągu życia, z czego 5-10% będzie stanowić CIU. Jest to choroba wieloletnia, a jej średni czas trwania wynosi 3-5 lat (w niektórych przypadkach nawet ponad 20 lat). Na dodatek okazało się, że ta „prawdziwa idiopatyczna” pokrzywka stanowi tylko 50-60% etiologii CIU. Na drugą połowę składają się przypadku o podłożu autoimmunizacyjnym. Niezależnie od etiologii CIU wywiera głęboki wpływ na jakość życia chorych oraz ich niepełnosprawność. Autorzy streszczanej pracy przyrównują nawet efekty przewlekłej pokrzywki idiopatycznej do upośledzenia jakości życia, jakie wiąże się z chorobą wieńcową. Idealna metoda leczenia CIU nie powinna polegać jedynie na złagodzeniu dyskomfortu pacjenta – należy także poprawić jakość jego życia.

Podstawą leczenia tej choroby pozostają w dalszym ciągu antagoniści receptora H₁. Jednym z takich leków, wysoce wybiórczym wobec wspomnianego receptora, jest feksofenadyna. Przynoszącym najwięcej korzyści schematem dawkowania jest podawanie hydrowodorku feksofenadyny w dawce 180 mg raz na dobę. Jest to schemat dawkowania zarejestrowany w leczeniu CIU w Europie. W Stanach Zjednoczonych wciąż zostaje do zbadania jego skuteczność kliniczna w dużym badaniu klinicznym. Lukę tę postanowili wypełnić autorzy streszczanego badania.

Metodologia

Pacjentami poddanymi badaniu byli mężczyźni i kobiety ≥12 r.ż. z rozpoznaniem CIU oraz bąblami pokrzywkowymi w wywiadzie występującymi przynajmniej 3 dni w tygodniu przez 6 kolejnych tygodni przez pierwszą wizytą. To jednak nie wszystko. Wyjściowo (pierwsza wizyta) oceniano pacjenta pod kątem pokrzywki, a w tym czasie musiał występować przynajmniej jeden bąbel. Pacjenci oceniali też świąd występujący w ciągu poprzednich 12 godzin. Aby zakwalifikować się do badania świąd musiał być oceniony przynajmniej w stopniu 2 na skali od 0 do 4 (0= bez świądu świąd, 4= bardzo ciężki świąd).

Z badania wykluczono pacjentki w ciąży i karmiące piersią, a także chorych z różnymi przewlekłymi stanami, w tym np. z chorobami psychicznymi, niewydolnością nerek lub wątroby, przewlekłymi zakażeniami itp. Ważnym czynnikiem wykluczającym z badania było także stosowanie badanego produktu w ciągu 30 dni przed podpisaniem formularza świadomej zgody.

Badanie było wieloośrodkowe, randomizowane, podwójnie zaślepione, prowadzone w układzie grup równoległych i kontrolowane względem placebo. Rozpoczynało się okresem wstępnym, trwającym 2-5 dni, podczas którego podawano placebo, później następował trwający średnio 28 ± 4 dni okres leczenia. Przed każdą wizytą (w sumie 6 lub 7 wizyt) pacjenci prowadzili dzienniczki. Uzyskane dzięki temu pomiary stanowiły wyjściowe wyniki dotyczące pokrzywki. Pacjentów randomizowano w stosunku 2:1, przy czym jedna grupa otrzymywała raz dziennie chlorowodorek feksofenadyny w dawce 180 mg, a druga w tym czasie placebo. Po każdej wizycie pacjenci otrzymywali nowe dzienniczki.

Pierwszorzędowymi punktami końcowymi dotyczącymi skuteczności były zmiany od punktu wyjścia aż do końca badania pod kątem średniej dobowej liczby bąbli pokrzywkowych (MNW) oraz średniego dobowego nasilenia świądu według wymienionej wcześniej czterostopniowej skali.

Drugorzędowymi punktami końcowymi dotyczącymi skuteczności były indywidualne pomiary liczby, częstości, wielkości oraz czasu trwania zmian a także nasilenia świądu. Punktacja dla każdego z tych elementów została zsumowana, dzięki czemu uzyskano zmodyfikowaną całkowitą punktację objawów (MoTSS). Taką punktację obliczano rano i wieczorem, a z uzyskanych wyników wyliczano średnią dobową.
Inne drugorzędowe punkty końcowe obejmowały globalną ocenę skuteczności leczenia na końcu badania przez pacjenta i niezależnie przez badacza.

Bezpieczeństwo mierzono za pomocą zdarzeń niepożądanych, 12-odprowadzeniowego EKG, badań laboratoryjnych (w tym hematologicznych, badania moczu, badań biochemicznych) oraz poprzez badanie fizykalne. Wszystkie z nich przeprowadzono na wizycie 1 i wizycie końcowej (szóstej). Skuteczność badano w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem (ITT).

Wyniki

Spośród 483 zbadanych przesiewowo pacjentów 358 włączono do fazy wstępnej, następnie 259 chorych z 40 różnych ośrodków randomizowano do grupy placebo (n = 92) lub feksofenadyny (n = 167).

Pierwszorzędowe punkty końcowe

W trakcie badania (28 dni) odnotowano istotną poprawę w grupie feksofenadyny pod względem zmniejszenia MNW co tydzień w porównaniu z grupą placebo (p = 0,03 do p <0,001). Ponadto we wszystkich cotygodniowych ocenach nasilenia świądu również zanotowano poprawę u osób przyjmujących feksofenadynę (p = 0,002) do p <0,001).

Istotnie statystyczną poprawę w grupie feksofenadyny obserwowano także pod względem całkowitej liczby bąbli pokrzywkowych i nasilenia świądu analizowanych oddzielnie – rano i wieczorem. Odnośnie bąbli p wynosiło odpowiednio ≤0,03 i ≤0,001; odnośnie świądu odpowiedni wartości wynosiły p ≤0,02 oraz p ≤0,001.

Drugorzędowe punkty końcowe

MNW oraz nasilenie świądu oceniano też natychmiast przez podaniem dawki porannej, aby ocenić skuteczność leczenia przy minimalnym stężeniu leku we krwi. Tutaj również uwidoczniła się przewaga feksofenadyny (odpowiednio p <0,02 oraz p<0,001).

Porównywano zmiany porannego i wieczornego a także średniego dobowego zbiorczego wyniku MoTSS. Tutaj także zmiana była istotnie większa dla grupy feksofenadyny w porównaniu z placebo (p <0,001 dla całego okresu leczenia; p = 0,005 do p< 0,001 dla każdej oceny tygodniowej).

Pacjenci przydzieleni do grupy feksofenadyny istotnie wyżej oceniali globalną poprawę niż osoby z grupy placebo (p <0,001). Obliczono, że 2,75 pacjentów (według oceny pacjentów ) oraz 3,28 pacjentów (według oceny badaczy) musi być leczonych feksofenadyną, aby uzyskać odpowiedź u jednego pacjenta.

Bezpieczeństwo leczenia

Bezpieczeństwo oceniano u 259 pacjentów. Nie odnotowano żadnych istotnych różnic w częstości zdarzeń niepożądanych zaistniałych w okresie leczenia (TEAE) pomiędzy grupą placebo (37%) a grupą feksofenadyny (31%). Najczęściej donoszono o bólu głowy (5% w grupie feksofenadyny i 3% w grupie placebo). Tylko jeden poważny epizod TEAE odnotowano w grupie feksofenadyny. Była to astma wymagająca hospitalizacji. Nie znaleziono jednak powiązania z badanym lekiem. W porównaniu z wartościami wyjściowymi nie odnotowano żadnych istotnych różnic w wykonanych na początku badaniach laboratoryjnych, podstawowych objawach życiowych lub w EKG.

Omówienie

W wielu podwójnie zaślepionych RCT ocenie poddawano skuteczność leków przeciwhistaminowych nowszej generacji dostępnych w leczeniu CIU. Okazało się, że feksofenadyna, cetyryzyna, desloratadyna były bezpieczne i skuteczne w leczeniu tej choroby. Jednak też nowsze leki mogą różnić się w kategoriach ich selektywnego działania względem receptora H₁ oraz zdolności do przekraczania bariery krew-mózg. Wiąże się to na przykład z ich zdolnością do wywołania działania sedacyjnego oraz innych objawów związanych z ośrodkowym układem nerwowym (OUN), szczególnie w dawkach większych niż zalecane. I rzeczywiście: cetyryzyna już w zalecanych dawkach wywołuje łagodny efekt sedacyjny, a loratadyna i desloratadyna są przyczyną upośledzenia funkcji psychomotorycznych (co prawda w dużych dawkach).

Te większe niż zalecane dawki mają swoje znaczenie w leczeniu CIU. Po pierwsze: czasami, w celu uzyskania szybkiej kontroli objawów, przepisuje się tym pacjentom o wiele większe niż zalecane dawki. Po drugie: często spotykamy się z nadużywaniem leków przeciwhistaminowych. Po trzecie: przewlekła pokrzywka idiopatyczna jest chorobą znacznie upośledzającą jakość życia i produktywność w pracy, dlatego każdy środek łagodzący jej objawy nie powinien zaostrzać istniejących ani powodować dodatkowych zaburzeń. Spośród tych omawianych leków jedynie feksofenadyna cechuje się brakiem działania sedacyjnego, nawet w dawkach trzy razy większych od zalecanych.

Wnioski

W omawianym badaniu wykazano, że chlorowodorek feksofenadyny podawany raz na dobę w dawce 180 mg skutecznie i bezpiecznie leczy przewlekłą pokrzywkę idiopatyczną, co objawia się: zmniejszeniem nasilenia świądu a także liczby, wielkości i czasu trwania bąbli pokrzywkowych oraz liczby epizodów choroby przebiegającej z bąblami. Według autorów stanowi ona skuteczną i bezpieczną opcję terapeutyczną charakteryzującą się na dodatek wygodą w postaci podawania raz na dobę.